به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا:
در برخی سایت‌ها و منابع اینترنتی ادعا شده که ۲۱ ماه می (مصادف ۳۱ اردیبهشت‌ماه) زادروز افلاطون است. اما وقتی Plato birthday را گوگل می‌کنید، نتیجه متفاوتی حاصل می‌شود و متنی می‌آید که ماحصل آن این است که افلاطون‌گرایان عصر نوزایش، ۷ ماه نوامبر (مصادف با ۱۶ آبان‌ماه) را به عنوان سالروز تولد این فیلسوف بزرگ یونانی را جشن می‌گرفتند. واقعیت این است که وقتی رویدادی مثل تولد (مخصوصاً) و وفات یک آدم قدیمی، آن هم کسی که ۴۰۰ سال پیش از میلاد می‌زیسته مد نظر باشد، تعیین سال و ماه دقیق هم بسیار دشوار می‌شود، چه برسد به اینکه بخواهیم روز را هم مشخص سازیم. مثلاً در مورد همین افلاطون سال دقیق تولدش هم مشخص نیست و گفته می‌شود بین سال‌های ۴۲۸ و ۴۲۳ پیش از میلاد متولد شده. به هر حال تاریخ دقیق تولد افلاطون هر روز و ماه و سالی باشد، می‌تواند بهانه‌ای قلمداد شود برای پرداختن به او و زنده کردن نام و یادش.
به تازگی انتشارات هرمس، ۱۵ رساله از آثار افلاطون را باز نشر داده است، در قالب سه کتاب و با ترجمه‌های دو نام قدیمی و مشهور.
«شش رساله» با ترجمه محمد علی فروغی
اولی کتاب «شش رساله» از افلاطون است، با ترجمه محمد علی فروغی (۱۲۵۶-۱۳۲۱ ه.ش.) دانشور و سیاستمدار شهیر معاصر. این کتاب نخستین ترجمه از رساله‌های افلاطون به زبان فارسی است. خود فروغی در دیباچه کوتاهی که در سال- ۱۲۹۷ هجری شمسی بر این کتاب نوشته، چنین توضیح داده است:
«بعد الحمد و الصلوه چون رسائل و کتب افلاطون اشهر حکمای عالیقدر یونان، که در لفظ گرانبهاترین عقد لآلی است و در معنی گنج معالی، تا کنون به زبان پارسی در نیامده و این برای ما ایرانیان فقدانی عظیم است لهذا خاطر، هوای ترجمه آن خزاین معرفت از السنه اروپایی می‌نمود و از آنجا که مجموع آن کتب نفیسه بحری زاخر و ترجمه آن بتمامی از کارهای معظم محسوب است از یاری توفیق بر انجام این مقصود اطمینان نداشتم؛ پس در بدو اقدام کار را بزرگ نگرفتم تا امید حصول بیشتر و غایت وصول نزدیکتر باشد و عجالتاً بر سبیل امتحان و هدیه دوستان و در تابستان این سال که در شمیران تهران بالنسبه خلوت و فراغتی داشتم سه رساله از آن رسائل شریفه را که در شرح محاکمه و شهادت سقراط، استاد محبوب افلاطون، و متضمن فواید بسیار است از ترجمه‌های معتبر فرانسوی به فارسی آوردم و مقدمه‌ای بر آن افزودم تا از پیش آنچه توضیح است واضح شده باشد و نفع این گنجینه عام گردد و اگر لغزش و خطایی رفته از نظر دقیق نکته‌سنجان امید عفو دارم» (محمد علی فروغی سنه ۱۳۳۶ قمری مطابق ۱۲۹۷)
البته چنان که این متن نشان می‌دهد، فروغی در وهله نخست سه رساله افلاطون را ترجمه کرده است: رساله موسوم به دفاعیه که خطابه دفاعیه سقراط است و تقریرات اوست در مجلس محاکمه، دوم رساله اقریطون که مکالمه سقراط است با آن یار وفادار در زندان موقعی که شاگرد به استاد خود اصرار می‌کند که فرار کند و سوم رساله فیدون که شرح مجلس زهرنوشی سقراط و نقل کلماتی است که در آن موقع گفته.
البته فروغی بعداً ترجمه رساله الکیبیادس را هم به این مجموعه اضافه می‌کند و به همراه مقدمه‌ای کوتاه با عنوان «حکمت سقراط به قلم افلاطون» منتشر می‌کند. بعداً در سال ۱۳۱۶ ترجمه دو رساله دیگر از افلاطون به نام‌های اتوفرون و غورجیاس را هم به همراه مقدمه‌ای مفصل منتشر می‌کند. این مقدمه مفصل «شرح حال افلاطون و فلسفه او در پنج مجلس» نام دارد که حاصل تقریر گفتارهای او در پنج مجلس در دانشکده معقول و منقول است که طی دو سال و نیم در حدود سال ۱۳۱۳ ایراد شده است. این مقدمه که در چاپ کنونی حدوداً ۸۰ صفحه است، به نوشته برخی از پژوهشگران فلسفه همچنان یکی از جذاب‌ترین و دلکش‌ترین شروحی است که تا کنون در فارسی بر فلسفه افلاطون نگاشته شده است.
«پنج رساله» و «چهار رساله» با ترجمه محمود صناعی
اما نه (۹) رساله دیگر افلاطون که در قالب دو کتاب با نام‌های «پنج رساله» و «چهار رساله» توسط نشر هرمس منتشر شده، ترجمه محمود صناعی (۱۲۹۸-۱۳۶۴ ه.ش.) دانشور نام‌آشنا و از پیشگامان و بنیانگذاران روان‌شناسی جدید به فارسی‌زبانان است. دکتر صناعی هم چنان که خود در مقدمه کوتاهی که بر ترجمه این رساله‌ها نگاشته، تاکید کرده که مثل فروغی آنها را نه از یونانی بلکه از ترجمه فرانسوی به فارسی برگردانده است.
«پنج رساله» که نخستین بار در سال ۱۳۳۳ منتشر شده، شامل رساله‌های «شجاعت» (لاخس)، «دوستی» (لوسیس)، «ایون»، «پروتاغوراس» و «مهمانی» است. دکتر صناعی در مقدمه‌ای که بر کتاب آورده، به تقسیم‌بندی مشهور آثار افلاطون (که البته بعدها و توسط افلاطون‌شناسان صورت گرفته) اشاره کرده که طی آن رسالات افلاطون را به سه دسته تقسیم می‌کنند: دسته اول رسالاتی که در آنها از بحث فلسفی نتیجه معین گرفته نمی‌شود و هدف آنها بیشتر نشان دادن روش سقراطی است، دسته دوم رسالاتی مثل فیدون و مهمانی و جمهوریت که در آنها عقاید فلسفی سقراط و افلاطون تجلی می‌کند و تفکر فلسفی افلاطون را به اوج می‌رساند و دسته سوم رسالاتی که در آنها افلاطون به بازاندیشی در تفکر خودش می‌پردازد و تردیدها و شک‌هایی راجع به دستگاه فکری خودش بیان می‌کند.
در «پنج رساله» رسالات لاخس، لوسیس، ایون و پروتاغوراس از رسالات دوره اول افلاطون و مهمانی از رسالات دوره دوم افلاطون ارائه شده است. دکتر صناعی «چهار رساله» را در سا ۱۳۳۵ منتشر کرد. در این کتاب چهار رساله منون، فدروس، ته‌تتوس و هیپیاس بزرگ به فارسی ترجمه شده است. صناعی در آغاز هر رساله، مقدمه‌ای کوتاه نوشته و در آن ضمن ارائه خلاصه‌ای از آن رساله موضوع آن را به اختصار شرح داده است.
علاقه‌مندان می‌دانند که بعدها زنده یاد دکتر محمد حسن لطفی کل مجموعه آثار افلاطون را از زبان آلمانی به فارسی ترجمه و منتشر کرد. همچنین برخی رساله‌های او را دیگرانی به فارسی ترجمه کردند، مشهورترین آنها ترجمه زنده یاد فواد روحانی از رساله مهم جمهوری است. در سال‌های اخیر هم برخی دانشوران و اهالی فلسفه به ترجمه برخی رساله‌های افلاطون از زبان یونانی همت گماشته‌اند که از آن میان می‌توان به ترجمه‌های ایمان شفیع بیک از رساله‌های اتوفرون و کریتون یاد کرد
اما با اینهمه همچنان ترجمه‌های قدیمی زنده‌یادان محمد علی فروغی و محمود صناعی خواندنی و حائز اهمیت است و خوانش آنها دست کم به علاقه‌مند فلسفه، مخصوصاً کسی که می‌خواهد گام در راه نگارش و ترجمه متون فلسفی بگذارد، درس فارسی‌نویسی روان و استوار می‌آموزد.
نظر شما