چند پیشنهاد ساده به سازندگان «مستند کوتاهی از زندگی مرحوم محمدعلی مرادی»(۲)؛

دیگری را به جای خود در آینه دیدن!

مرادی متأسفانه و به‌ویژه در دورۀ پایانی زندگی خود، دانسته یا ندانسته مورد سوءاستفادۀ محافل و تریبون‌های رنگارنگ و حتی سؤال‌برانگیز قرار گرفت. وجود آگاهی کاذبِ توسن‌وار، در او زمینه‌ساز موفقیت محافل و تریبون‌هایی بود که او را در مسیرهای دل‌خواه تشویق و هدایت می‌کردند. آنان به قصد پیشبرد اغراض خود، پیش و بیش از هر چیز بر خیال‌پردازی‌های او انگشت می‌فشردند.

چند پیشنهاد ساده به سازندگان «مستند کوتاهی از زندگی مرحوم محمدعلی مرادی»(۱)؛

رویاهای یک فیلسوف-آنارشیست

در مورد خاص مرادی، اگر جز کمک به روشن شدن واقعیت هیچ مصلحت دیگری را در نظر نداشته باشیم، باید بگوییم نبوغ در او به عاملی آسیب‌زننده تبدیل گشت. آشوب ذهنی ناشی از نبوغ آموزش‌ندیده و پرورش‌نیافته در او (به هر دلیل) نه تنها به عاملی مثبت تبدیل نشد که همچون سدی در همۀ مراحل زندگی در برابر او قد علم کرد. همین آشوب ذهنی بود که بر افکار و رفتار او چیره گشت و در آخر او را به گفتۀ خودش به یک «آنارشیست» و یا به گفتۀ دوستانش به «فیلسوف کف خیابان» بدل کرد؛ و نهایتاً بر زبان آورد که: «من اصلاً الف تا ی این جهان مدرن را باهاش مسئله دارم».

اقتراح با حضور محمدعلی مرادی و محمدمهدی اردبیلی در خصوص فهم ایرانیان از هگل؛

ما هنوز به خودمان نیاندیشیده‌ایم

ما به‌عنوان ایرانیانی که به کار علمی و فلسفی مشغول هستیم، از جنبه مفهومی نه در دستگاه مفهومی و نه درتفکر منظومه‌ای، بلکه در فرم هیبرتی تفکر می‌کنیم. ازاین رو هگل را که تفکر مفهومی را به اوج خود رسانده است و تلاش می‌کند تا یکی از بزرگترین سیستم‌های مفهومی (Konstituieren) را برسازد، در چارچوب و فرم هیبرتی می‌کشانیم، چرا که ما در جائی نایستاده‌ایم ، شما در سئوالتان این فرض را قرار داده‌اید که گویی ما جائی ایستاده‌ایم. در نتیجه، چون ما در جائی نایستاده‌ایم، از جنبه تفکر در فرم هیبرتی فکر می‌کنیم.

گفتاری از محمدعلی مرادی در نشست «نقد عقل تاریخی در فلسفه‌ی دیلتای» (۲)؛

سنجش خرد تاریخی نزد دیلتای

در زبان آلمانی ۳ مفهوم از تجربه وجود دارد:das Empirische كه ادیب سلطانی اروینی ترجمه كرده و Erfahrung كه تجربه ترجمه شده است اما دیلتای از مفهومی دیگری سخن می گوید به نام Erlebnis (تجربه‌ی زیسته) که علومی مثل مهندسی تجربه‌ی زیسته را اصلاً رقم نمی‌زند، تجلی تجربه‌ی زیسته نیز شعر، سروده‌ها و نغمه‌ها و آنچه در عواطف شكل می‌گیرد، است.

نسبت جامعه شناسی و فلسفه/چرا جامعه شناسی یک علم چندپارادایمی است؟

بخارایی گفت: جامعه شناسی از فلسفه جدا نمی شود، در بستر فلسفه می غلتد و به فلسفه نیاز دارد همانطورکه مارکس، وبر و دورکیم پیوند محکمی با فلسفه داشتند و اگر پیوندشان با فلسفه را ببریم چیزی از خود ندارند.

گفتاری از منوچهر صانعی دره‌بیدی در نشست «نقد عقل تاریخی در فلسفه‌ی دیلتای» (۱)؛

صورت‌های عقلی حاصل فرایند تاریخی

حرف دیلتای این است كه در شناخت فعالیت‌های عقلانی، صورت و ماده‌ای را كه كانت گفته نباید به همان دقت و ظرافتی كه كانت می‌گوید لحاظ كنیم؛ یعنی اینكه صورت‌ها هم حاصل كاركرد تاریخی است. حرف كانت این بود كه صورت‌های عقل، متافیزیكی است و متعلق به ذات عقل است و باید تجربه‌ها در قالب این صورت‌ها ریخته شود تا آگاهی پیدا كنیم؛ اما دیلتای می‌گوید همین صورت‌ها هم كار تاریخ است، یعنی در فرایند تاریخی ساخته می‌شود.

نقد و بررسی کتاب «ما و فارابی»/ بخش دوم؛

لزوم مواجهه‌ی عقلایی با میراث فکری خود

در «ما و فارابی» منظور این نبود که یک علم هویتی یا جامعه‌شناسی و علوم انسانی ایرانی-اسلامی و بومی را در برابر جامعه‌شناسی سکولار غربی قرار دهم، بلکه بحث من این است که ما یک سنت و میراث فکری داریم ... و تا زمانی که با این میراث فکری یک مواجهه منطقی و عقلایی نداشته باشیم و نخواهیم ... آن را مفهوم‌سازی کنیم، ممکن است به گونه‌ای دیگر دوباره برآید، شاید به گونه‌ای نقدنشده ... و گریبان ما را بگیرد.

نقد و بررسی کتاب «ما و فارابی»/ بخش نخست؛

لزوم بازسازی علوم در بستر جغرافیای بومی

آن وحدت منی که نویسنده به دنبال آن است در بنیادهای آنتروپولوژی شکل می‌گیرد.باید ببینیم علوم را چگونه می‌خواهیم بازسازی بکنیم، علومی که در بستر جغرافیای خودمان شکل گرفته است؛ یعنی بتوانیم خرد کویری‌مان را توضیح دهیم ... خرد به‌اصطلاح عشایری‌مان را توضیح دهیم، خرد کوهستانی‌مان را توضیح دهیم. این همان دغدغه‌ای است که جناب میری دارد، اینکه چگونه دانش می‌تواند در درون ما شکل گیرد؟

محمدعلی مرادی؛

نقد چگونه ممکن است؟

خطا را نبایستی در بیرون جست، این ذهن است که همواره در معرض خطاست و به قولی بنیاد این خطا را باید در خود خرد و ذهن یافت، نه در این یا آن اشتباه. اما در اندیشه‌ی دگم، انسان در پی این کوشش است که چیزهایی را بشناسد که اساساً در توانایی او نیست، ازاین‎رو واجد بلندپروازی‌هایی است که این بلندپروازی‌ها خطا را ممکن می‌کند.

گفتاری از محمدعلی مرادی؛

جامعه‎شناسی مردم‎مدار، واکاوی یک مفهوم

آن چه در ایران در عرصه جامعه‌شناسی نیاز است گونه‌ای دیگر از جامعه‌شناسی مردم‌مدار است که بتواند به مسائل خرد جامعه بپردازد و بسیاری از مسائل خرد جامعه را که روان‎شناسان آن را ناهنجاری اجتماعی می‎دانند و می‎کوشند آن را با اسلوب روان‎شناسی بیان کنند یا برخی از جامعه‎شناسان آن را آسیب اجتماعی می‎گویند، از منظر نه روان‎شناسانه و نه آسیب اجتماعی مورد توجه و تامل قرار دهد.